On the Road to Abjaterskop
by Herman Charles Bosman
No – Oom Schalk Lourens said – you don’t get flowers in the Groot Marico. It’s not a bad district for mielies, and I once grew quite good onions in a small garden I made next to the dam, but what you can really call flowers are rare things here. Perhaps it’s the heat. Or the drought.
Yet, whenever I talk about flowers, I think of Willem Prinsloo’s farm on Abjaterskop, where the dance was, and I think of Fritz Pretorius, sitting pale and sick by the roadside, and I think of the white rose that I wore in my hat, jauntily. But most of all, I think of Grieta.
If you walk over my farm to the hoogte, and look towards the north-west, you can see Abjaterskop behind the ridge of the Dwarsberge. People will tell you that there are ghosts on Abjaterskop, and that it was once the home of witches. I can believe that. I was at Abjaterskop only once. That was many years ago. And I never went there again. Still, it wasn’t ghosts that kept me away; nor was it witches.
Grieta Prinsloo was due to come back from the finishing school at Zeerust, where she had gone to learn English manners, and dictation, and other high-class subjects. Therefore Willem Prinsloo, her father, arranged a big dance on his farm at Abjaterskop to celebrate Grieta’s return.
I was invited to the party. So was Fritz Pretorius. And so was every person in the district, from Derdepoort to Ramoutsa. What was more, practically everybody went. Of course, we were all somewhat nervous about meeting Grieta. With all the superior things she had learnt at the finishing school, we wouldn’t be able to talk to her in a chatty sort of way, just as though she were an ordinary Boer girl. But what fetched us all to Abjaterskop, in the end, was our knowledge that Willem Prinsloo made the best peach brandy in the district.
Fritz Pretorius spoke to me of the difficulty brought about by Grieta’s learning.
‘Yes, jong,’ he said, ‘I’m feeling pretty shaky about talking to her, I can tell you. I’ve been rubbing up my education a bit, though. Yesterday I took out my old slate that I last used when I left school seventeen years ago, and I did a few sums. I did some addition and subtraction. I tried a little multiplication, too. But I’ve forgotten how that’s done.’
I told Fritz that I would have liked to help him, but that I had never learnt as far as multiplication.
The day of the dance arrived. The post-cart bearing Grieta to her father’s house passed through Drogedal in the morning. In the afternoon I got dressed. I wore a black jacket, fawn trousers, and a pink shirt. I also put on the brown boots I had bought about a year before, and that I’d never had occasion to wear. For I would have looked silly walking about the farm in a pair of shop boots, when everybody else wore home-made veldskoens.
I believed, as I got on my horse, and set off down the Government road, with my hat rakishly on one side, that I would easily be the best-dressed young man at that dance.
It was getting on towards sunset when I arrived at the foot of Abjaterskop, which I had to skirt in order to reach Willem Prinsloo’s farm, nestling in a hollow behind the hills. I felt, as I rode, that it was stupid for a man to live in a place that was reputed to be haunted. The trees grew taller and denser, as they always do on rising ground. And they also got a lot darker.
All over the place were queer, heavy shadows. I didn’t like the look of them. I remembered stories I’d heard of the witches of Abjaterskop, and what they did to travellers who lost their way in the dark. It seemed an easy thing to lose your way among those tall trees. Accordingly, I spurred my horse on to a gallop, to get out of this gloomy region as quickly as possible. After all, a horse is sensitive about things like ghosts and witches, and it was my duty to see that my horse was not frightened unnecessarily. Especially as a cold wind suddenly sprang up through the poort, and once or twice it sounded as though an evil voice were calling my name. I started riding fast then. But a few moments later I looked round and realised the position. It was Fritz Pretorius galloping along behind me.
‘What’s your hurry?’ Fritz asked, when I slowed down to allow him to overtake me.
‘I wanted to get through those trees before it was too dark,’ I answered. ‘I didn’t want my horse to get frightened.’
‘I suppose that’s why you were riding with your arms around his neck,’ Fritz observed, ‘to soothe him.’
I did not reply. But what I did notice was that Fritz was also very stylishly dressed. True, I beat him as far as the shirt and the boots went, but he was dressed in a new grey suit, with his socks pulled up over the bottoms of his trousers. He also had a handkerchief which he ostentatiously took out of his pocket several times.
Of course, I couldn’t be jealous of a person like Fritz Pretorius. I was only annoyed at the thought that he was making himself ridiculous by going to a party with an outlandish thing like a handkerchief.
Onderweg na Abjaterskop
Uit “Willem Prinsloo’s Peach Brandy” in Mafeking Road
deur Herman Charles Bosman
Nee – het oom Schalk Lourens gesê – jy kry nie blomme in die Groot Marico nie. Dis nie ’n slegte distrik vir mielies nie, en op ’n slag was my uie in ’n klein tuintjie wat ek langs die dam gemaak het, heel goed, maar wat jy rêrig blomme noem, is maar rare goed hier in die Marico. Miskien is dit die hitte. Of die droogte.
Ewenwel, wanneer ek ook al oor blomme praat, dink ek altyd aan Willem Prinsloo se plaas by Abjaterskop waar die dans was. En ek dink aan Fritz Pretorius wat daar bleek en siek langs die pad gesit het, en ek dink aan die wit roos wat ek in my hoed gedra het, ewe swierig. Maar meestal dink ek aan Grieta.
As jy oor my plaas na die bultjie toe loop, en jy kyk in ’n noordwestelike rigting, kan jy Abjaterskop anderkant die Dwarsberge se rante sien. Die mense sal jou vertel dat daar spoke op Abjaterskop is. Hulle sal jou ook vertel dat dit een maal die tuiste van hekse was. Dit kan ek glo. Ek was nog net een keer by Abjaterskop. Dit was baie jare gelede. En ek het nooit weer daarheen gegaan nie. Nogtans was dit nie spoke wat my daar weggehou het nie; ook nie hekse nie.
Dit het tyd geword vir Grieta Prinsloo om van die afrondingskool op Zeerust af terug te keer. Sy het daarheen gegaan om Engelse maniere, diktee en ander vername en deftige vakke te leer. Derhalwe het haar pa, Willem Prinsloo, ’n groot dans op sy plaas by Abjaterskop gereël om Grieta se terugkoms te vier.
Ek is na die partytjie toe genooi. So ook Fritz Pretorius. En so ook elke ander persoon in die distrik, van Derdepoort af tot by Ramoutsa. En wat nog meer is, omtrent elkeen van hulle hét gegaan. Natuurlik was ons almal ietwat senuweeagtig om Grieta te ontmoet. Met al die superieure dinge wat sy by die afrondingskool geleer het, sou ons nie maklik met haar op ’n geselserige manier kon praat asof sy maar net ’n gewone boeremeisie was nie. Maar wat almal na Abjaterskop gebring het, was dat ons geweet het, dat Willem Prinsloo die beste perskebrandewyn in die distrik gemaak het.
Fritz Pretorius het met my gepraat oor die moeilikheid wat Grieta se geleerdheid geskep het.
“Ja, jong,” het hy gesê, “ek sê jou, ek voel heel bewerig om met haar te praat. Ek het egter my geleerdheid so ’n bietjie opgevryf. Gister het ek my ou lei uitgehaal, wat ek sewentien jaar gelede gebruik het toe ek die skool verlaat het. En ek het ’n paar somme gedoen, optel en aftrek. Ek het ook ’n bietjie vermenigvuldiging probeer. Maar ek het vergeet hoe dit gedoen word.
Ek het Fritz vertel dat ek hom graag sou wou help, maar ek het nie so ver soos vermenigvuldiging geleer nie.
Die dag van die dans het aangebreek. Die poskar wat Grieta na haar pa se huis vervoer het, het in die oggend deur Drogedal gery. Ek het die middag aangetrek. Ek het ’n swart baadjie, vaalbruin broek, en ’n pienk hemp gedra. Ek het ook die bruin skoene wat ek ’n jaar tevore gekoop het en waar daar nog nie geleentheid was om dit te dra nie, aangetrek. Want ek sou verspot gelyk het as ek op die plaas met ’n paar winkelskoene rondgeloop het, terwyl almal tuisgemaakte velskoene gedra het.
Toe het ek op my perd geklim, met my hoed ewe windmaker aan die eenkant van my kop, en in die pad geval – die regering s’n. Ek het geglo dat ek maklik die besgeklede jongman by die dans sou wees.
Dit was amper sononder toe ek by die voet van Abjaterskop aangekom het. Ek moes langs die kant van Abjaterskop verbyry om by Willem Prinsloo se plaas, wat in ’n laagte anderkant die heuwels genestel het, uit te kom. Soos ek gery het, het ek gedink dat dit dom was vir ’n man om op ’n plek te bly waar dit na bewering gespook het. Die bome het langer en digter geword soos dit maar gewoonlik op hoërliggende grond die geval is. En hulle het ook heelwat donkerder geword.
Regoor die hele plek was daar vreemde, donker skaduwees. Ek het nie daarvan gehou nie. Ek het onthou dat ek stories gehoor het van die hekse van Abjaterskop, en wat hulle aan reisigers gedoen het wat in die donker verdwaal het. Dit het gelyk of dit maklik was om tussen daardie lang bome te verdwaal. Gevolglik het ek my perd spore gegee om te galop, om so gou as moontlik uit hierdie sombere omgewing weg te kon kom. Eintlik is ’n perd sensitief oor dinge soos spoke en hekse, en was dit my plig om toe te sien dat my perd nie onnodig bang gemaak is nie. Veral nie as daar ’n koue wind skielik deur die poort opgesteek het nie, en dit een of twee keer geklink het asof ’n bose stem my naam genoem het. Toe het ek vinnig begin ry. Maar ’n paar oomblikke later het ek omgekyk en die situasie mooi begryp. Dit was Fritz Pretorius wat agter my op ’n galop aangery gekom het.
“Waarom was jy so haastig?” het Fritz gevra toe ek stadiger gery het om hom toe te laat om my in te haal.
“Ek wou graag deur daardie bome kom voor dit te donker geword het,” het ek geantwoord. “Ek wou nie hê my perd moes skrikgemaak word nie.”
“Dit is seker waarom jy met jou arms om sy nek gery het,” het Fritz opgemerk, “om hom te kalmeer.”
Ek het nie daarop geantwoord nie. Maar wat ek wel raakgesien het, was dat Fritz ook baie modieus aangetrek was. Dit is so dat ek hom geklop het wat die hemp en die stewels betref, maar hy was in ’n nuwe grys pak uitgevat met sy kouse wat oor die onderste dele van die broekspype opgetrek was. Hy het ook ’n sakdoek gehad wat hy ’n hele paar keer ewe pronkerig uitgehaal het.
Natuurlik kon ek nie jaloers wees op ’n persoon soos Fritz Pretorius nie. Ek was net vies as ek daaraan gedink het dat hy homself belaglik gemaak het deur na ’n partytjie toe te gaan met ’n vreemde, uitlandse ding soos ’n sakdoek.
Complexity Theory: the Avalanche and the Snowflake
by James Rickards
One of my favourites is what I call ‘the avalanche and the snowflake’. It’s a metaphor for the way the science actually works, but I should be clear: it’s not just a metaphor. The science, the mathematics and the dynamics are actually the same as those that exist in financial markets.
Imagine you’re on a mountainside. You can see a snowpack building up on the ridgeline while it continues snowing. You can tell just by looking at the scene that there’s danger of an avalanche. It’s windswept … it’s unstable … and if you’re an expert, you know it’s going to collapse and kill skiers and wipe out the village below.
You see a snowflake fall from the sky onto the snowpack. It disturbs a few other snowflakes that lie there. Then, the snow starts to spread … then it starts to slide … then it gains momentum until, finally, it comes loose and the whole mountain comes down and buries the village.
Question: What do you blame? Do you blame the snowflake, or do you blame the unstable pack of snow?
I say the snowflake’s irrelevant. If it wasn’t the one snowflake that caused the avalanche, it could have been the one before, or the one after, or the one tomorrow. The instability of the system as a whole was the problem.
So when I think about the risks in the financial system, I don’t focus on the ‘snowflake’ that will cause problems. The trigger doesn’t matter.
A snowflake that falls harmlessly – the vast majority of all snowflakes – technically fails to start a chain reaction. Once a chain reaction begins, it expands exponentially, can ‘go critical’ (as in an atomic bomb) and release enough energy to destroy a city. However, most neutrons do not start nuclear chain reactions, just as most snowflakes do not start avalanches.
In the end, it’s not about the snowflakes or neutrons. It’s about the initial critical state conditions that allow the possibiity of a chain reaction or an avalanche. These can be hypothesised and observed at large scale, but the exact moment the chain reaction begins cannot be observed. That’s because it happens on a minute scale relative to the system. This is why some people refer to these snowflakes as ‘black swans’, because they are unexpected and come by surprise. But they’re actually not a surprise if you understand the system’s dynamics and can estimate the system scale.
It’s a metaphor, but really the mathematics behind it are the same. Financial markets today are huge, unstable mountains of snow waiting to collapse. You see it in the gross notional value of derivatives.
There is $700 trillion worth of swaps. These are derivatives off balance sheet, hidden liabilities in the banking system of the world. These numbers are not made up. Just go to the IS annual report and it’s right there in the footnote.
Well, how do you put $700 trillion into perspective? It’s ten times global GDP. Take all the goods and services in the entire world for an entire year. That’s about $70 trillion when you add it all up. Well, take ten times that, and that’s how big the snow pile is.
And that’s the avalanche that’s waiting to come down.
Kompleksiteitsteorie: die Sneeustorting en die Sneeuvlokkie
Uit The Big Fall
deur James Rickards
Een van my gunstelinge is dit wat ek “die sneeustorting en die sneeuvlokkie” noem. Dis ’n metafoor vir die manier waarop die wetenskap eintlik werk, maar verstaan my duidelik: dit is nie net ’n metafoor nie. Die wetenskap, die wiskunde en die dinamiek is eintlik presies dieselfde as dit wat in finansiële markte van toepassing is.
Veronderstel jy is langs ’n berghang. Jy kan die vallende sneeu sien saampak op die rug van die berg. Deur net na die toneel te kyk, kan jy sien dat daar die gevaar van ’n sneeustorting bestaan. Die wind waai … dis onstabiel … en as jy ’n kenner is, weet jy dat dit gaan neerstort, en skiërs sal sterf, en die dorpie aan die voet van die berg gaan uitgewis word.
Jy sien ’n sneeuvlokkie uit die lug op die saamgepakte sneeu val. Dit versteur ’n paar ander sneeuvlokkies wat daar lê. Dan begin die sneeu verder versprei … dan begin dit gly … dan tel dit spoed op … totdat dit uiteindelik losraak en die hele opstapeling van sneeu na benede stort, en die dorp begrawe.
Vraag: Wat dra die skuld? Blameer jy die sneeuvlokkie, of is die onstabiele opmekaarstapeling van sneeu aanspreeklik?
Ek sê die sneeuvlokkie is irrelevant. As dit nie die een sneeuvlokkie was wat verantwoordelik was vir die sneeustorting nie, kon dit die een voor hom gewees het, of die een daarna, of die een wat môre sal val. Die onstabiliteit van die sisteem as ’n geheel was die probleem.
Wanneer ek dus dink aan die risiko’s in die finansiële sisteem, fokus ek nie op die “sneeuvlokkie” wat die probleme sal veroorsaak nie. Wat dit aan die loop gaan sit, is nie van belang nie.
’n Sneeuvlokkie wat heel onskuldig geval het – die oorgrote meerderheid van alle sneeuvlokkies – faal tegnies daarin om ’n kettingreaksie te ontketen. Wanneer ’n kettingreaksie eers begin het, vergroot dit eksponensiaal en kan kritiese afmetings aanneem (soos met ’n atoombom) en kan genoeg energie vrystel om ’n stad te vernietig. Die meeste neutrone het egter nie kernkettingreaksies tot gevolg nie, net soos die meeste sneeuvlokkies nie sneeustortings tot gevolg het nie.
Aan die ou einde gaan dit nie oor sneeuvlokkies of neutrone nie. Dit gaan oor die aanvanklike kritiese toestande wat die moontlikheid van ’n kettingreaksie of ’n sneeustorting toelaat. Hulle kan veronderstel of voorgestel word en op groot skaal waargeneem word, maar die presiese oomblik wat die kettingreaksie begin, kan nie waargeneem word nie. Dis omdat dit op so ’n klein skaal begin relatief tot die stelsel. En dit is die rede hoekom sommige mense na hierdie sneeuvlokkies verwys as “die swart swane”, want hulle is onvoorspelbaar en hulle koms is ’n verrassing. Maar eintlik is hulle nie ’n verrassing nie, as jy die sisteem se dinamiek verstaan en jy die sisteem se skaal kan beraam.
Dit is ’n metafoor, maar die wiskunde wat daaragter skuil, is regtig dieselfde. Vandag se finansiële markte is ontsaglik groot, onstabiele berge van sneeu wat wag om inmekaar te stort. Jy kan dit sien in die bruto nasionale waarde van derivatiewe.
In die wêreld is daar derivatiewe ter waarde van $700 triljoen. Hulle verskyn nie op enige balansstaat nie – hulle is versteekte verpligtinge in die wêreld se bankstelsels. Dié getal is nie uit die duim gesuig nie. Gaan maar na die IS se jaarlikse verslag, en kyk – dit verskyn daar in ’n voetnota.
Nou ja, hoe kan mens $700 triljoen in perspektief beskou? Dit is tien keer die globale bruto binnelandse produk. Neem die hele wêreld se goedere en dienste oor die periode van ’n volle jaar. Wanneer jy alles bymekaartel, is dit omtrent $70 triljoen. Neem nou tien maal daardie bedrag, en dit is hoe groot die opeenhoping van sneeu op die berg is.
Dít is die sneeustorting wat wag om na benede te rol.
The Second Crossing
Click Here to Play Podcast
by Hans Hardt
From Tell Us About Fichtenhorst
It was a chilly evening in September 1951. As I stepped off the westbound train at the last village in the Soviet Zone of East Germany, I cast a grateful glance at the dark clouds overhead. It was just the right weather to slip back across the border into Free Germany, unnoticed.
I sought out a dimly lit café. There, nursing a glass of lemonade while I waited for night to close in, I relived the few days I had just spent with my parents and my brother – our first family reunion in over seven years. I had been saddened by my parents’ destitution. They had lost all their belongings when they fled from the Soviet armies in 1945, only to be overrun by the Red tide in the town where they were now living. A return to our native village of Fichtenhorst was unthinkable, and forbidden. It was now part of Communist Poland.
I had been living in West Germany since my release from a prisoner-of-war camp in Britain in 1948. Finally able to trace my parents’ whereabouts, I learned that my father was now crippled with multiple sclerosis, and I resolved to get him to West Germany for proper medical treatment. But after months of waiting, my application for a Soviet visa had been turned down ‘on political grounds’ – presumably because I had spent four years as a prisoner-of-war in England.
In May 1951, I had tried to slip into East Germany to see my parents, only to be stopped at the frontier and turned back, with my passport stamped: ‘Illegal Crossing of the Border’.
Now, some four months later, I had tried again and got through. I knew that to be caught a second time, trying to get out after an unreported sojourn of several days in the Soviet Zone, would mean something worse than a stamp in my passport.
I was fairly hopeful of getting back into West Germany, however, because of the detailed map my brother had drawn for me. It plotted precisely the camouflaged positions of border guards, noted the hours when some posts were unmanned, and indicated various landmarks, such as the high chimneys of several factories near the border.
My watch showed eleven. It was time to go.
For two hours I walked along a deserted country road. When a hamlet came into view, I turned sharp right and, minutes later, entered the forest that stretched across the frontier. I crouched down and struck a match for a last look at my map, stuffed the paper into my pocket, and resumed walking. Every few minutes I stood still and listened, to be sure that the rustling sounds were merely wind and leaves. Soon I was close to the path dividing East from West.
Then a voice shouted in Russian: ‘Stoi.’ (‘Stop’).
I threw myself to the ground, rolled a few yards, staggered to my feet, and then ran. A tommy gun chattered, and two white flares plopped overhead. When the shooting stopped, I heard the terrifying noise of dogs in full cry. Something hit me in the back, knocking me headlong into a clump of bushes. When I lifted my head, I was looking into the panting jaws of a German shepherd.
Two Russian soldiers yanked me to my feet. While one of them held the warm barrel of his tommy gun under my chin, the other emptied my pockets. They bound my hands, and marched me through the forest. Suddenly my blood froze – I remembered the map!
That night I paced a cold cellar room with barred windows, berating myself for not having destroyed that piece of paper. I felt sure that, to the Russians, it would be conclusive proof that I was a spy.
Early the next morning, two guards hustled me to a little office upstairs. Behind a big black desk sat an officer in a major’s uniform, the hated red tabs on the collar of his jacket betokening a member of the Soviet security police.
‘Good morning, kleine spion,’ he said with cold sarcasm. ‘Did you sleep well?’
I was startled to be addressed in good German, although I knew that the Soviet forces had been combed for men fluent in the language, for service in East Germany. But the major’s tactics were Russian enough: the contempt in the phrasekleine spion (‘little spy’), the assumption of guilt, and the apparent expectation that I would soon make a clean breast of things.
‘I am not a spy,’ I protested.
‘I didn’t ask your profession, kleine spion, but how you slept. So, you crossed the border illegally four months ago. Please tell me, what did you try to find out this time?’
‘Nothing. I went only to see my parents.’
‘And where do they live?’
‘I won’t say.’
‘We have ways of finding out,’ the major said.
He was looking through my passport. ‘So you were born in Fichtenhorst?’ He looked at me sharply for a moment, closed my passport, then picked up the hand-drawn map.
‘Fine drawing, that. Roads, villages, our guard positions, even the location of some large factories. How much do the Americans give you for such a nice drawing?’
I was silent. I realised how feeble my explanation would sound.
‘All right, little spy,’ he snapped. ‘Maybe you will talk in Siberia. Guards, take him away.’
Cold fear gripped me at the dreaded word ‘Siberia’. But, dead tired and hungry, I was no sooner in my cell than I dozed off, despite my fears. I could not tell how long I had slept when the guards woke me and led me before the major again. He lit a cigarette and studied me.
‘We have checked the information in your passport. All lies. Now we know you’re a spy. You’d better talk.’
I stood dumbfounded. ‘I have no reason to lie to you,’ I protested.
‘We’ll see about that. How long did you live in Fichtenhorst?’
‘Um … for the first thirteen years of my life.’
‘All right, tell us about Fichtenhorst. We happen to know that village.’ He closed his eyes, and leaned back in his chair.
I spoke of our village, east of the river Oder, of the old church amid the lime trees. I told him how we farm boys washed the horses at the river bank in the evenings. I mentioned the village priest, the local schoolteacher’s foibles, and my own grandmother, who owned a big farm, and was loved for her good deeds.
Through it all the major’s face remained impassive, a wooden mask. When I stopped, he opened his eyes and asked: ‘Then you knew Wolfgang Leuters, Magda Furst and Walter Korb, for example?’
I wondered what devil’s game he was playing at. I remembered no such people in the village in my time.
‘Or the farmer Stolpel – Ignaz Stolpel?’ he continued.
‘Yes, yes, that one I knew. Did you know him, Major?’
‘Shut up,’ his voice rasped. ‘I ask the questions here. Tell me, what do you know about this Stolpel?’
‘Well, he was the poorest farmer in Fichtehorst. His land was so bad that even the weeds were scrawny. Everybody felt sorry for him because he worked hard. He never complained, though, and he was too proud to accept help. Frau Stolpel worked on the land every day, also, and Josef – that was his son. His father drove the boy as hard as he drove himself. Nobody thought that unjust. It was just the lot of most boys in the village. When he was sixteen, Josef left home. It was said that he had gone south to Czechoslovakia, but nobody knew for sure.’
I paused, remembering the pity we all had felt for the Stolpels. ‘Go on,’ the major ordered.
I told him how the poor farmer had changed after losing his son. He had turned against the village, refusing even to come to Mass and forbidding his wife to go. People said that on Sundays, when the bells rang out, she would cry her heart out, for she was deeply devout.
‘Why wouldn’t he let her go?’ the major asked.
‘They said she sided with the boy, and Stolpel was bitter about it. He didn’t want her to talk to people. Two years after her son ran away, Frau Stolpel died. Her husband went to the funeral in his working clothes. Then he returned to his fields, and worked long into the night. He became more silent and hostile than ever.’
I paused. ‘Do you want me to go on, Major?’
‘Yes.’
My grandmother, I told him, wanted to help the lonely man. She offered him good land in exchange for his barren fields, but he shook his head and went on working. Then, one day, he was found face down on the ground. He was rushed to hospital in a nearby town. He had had a stroke. His farm was auctioned off, but that didn’t even bring in enough money to cover the hospital bills.
‘In the spring, he came back,’ I went on. ‘My grandmother found him wandering on his old farm, and led him to our house. She gave the old man a room, and he sat at our table. He rarely spoke, even in thanks, but he did everything he could to earn his food.
‘To my boyish eyes he seemed very old, with his white hair and his tottering step. At first I was a little afraid of him. Then one day, when I was trying to make my first fishing rod, and bungling the job, he took it from me, finished the job skilfully, and gave it back to me. He did all this without speaking, but with a gentleness that took away my fear. After that, there was an unspoken friendship between us.
‘When he died, Grandmother found his wife’s prayer book sewn inside his mattress. In it was a scribbled note: “Father, I go away now and will never come back. I go away because you do not love me. Please be good to Mother.” It was signed: “Josef”.
‘Now do you believe that I’m from Fichtenhorst?’ I finished, a bit embarrassed because I had allowed myself to ramble on about an old man.
The major did not answer. ‘Go back to your cell,’ he ordered harshly. As I turned to leave, he picked up the map. With dismay I realised that he had given me no chance to explain away that incriminating piece of paper – and people had received sentences of five to ten years’ hard labour on flimsier evidence of spying. I had fallen neatly into his trap. The fact that he had not once mentioned the map proved to me that his mind was made up.
I slept through the night, stupefied by fatigue and hopelessness. Early in the morning a guard woke me, saying: ‘Get ready.’
This was it. I was numb with despair.
‘We will take you to the Western Zone,’ the guard said.
Throughout the hour’s walk to the border between two soldiers, I kept expecting to be turned back. This was some cruel trick, I was sure. I still only half believed it when they handed me my papers, and motioned for me to cross the line into West Germany.
‘You are lucky,’ one of them said, not unkindly.
How right he was I understood only when I look inside my passport and saw a new stamp: ‘Second Illegal Crossing of the Border’.
It was signed: ‘Major Josef Stolpel’.
Die Tweede Oor-grenskruising
Click Here to Play Podcast
Uit Tell Us About Fichtenhorst
deur Hans Hardt
Dit was ’n kouerige aand in September 1951 toe ek by die laaste dorp in die Sowjet-gebied van Oos-Duitsland, van die trein wat weswaarts gereis het, afgeklim het. Ek het dankbaar opgekyk na die donker wolke in die lug bokant my. Dit was net die regte weer om ongesiens oor die grens terug te glip, na die vrye Duitsland toe.
Ek het ’n dofverligte kafee opgesoek. Daar, terwyl ek rustig lemonade in klein teugies gedrink het, terwyl ek gewag het dat dit donker moes word, het ek die paar dae wat ek by my ouers en broer deurgebring het, herleef – ons eerste familie-reünie in meer as sewe jaar. My ouers se armoedigheid het my bedroef. Toe hulle in 1945 voor die Sowjet-weermag moes vlug, het hulle al hulle besittings verloor, en is daarná in die dorp waar hulle nou gewoon het, platgeloop en deur die Rooigety oorrompel. Om terug te kon keer na Fichtenhorst, ons geboortedorp, was ondenkbaar en verbode. Dit was nou deel van aan kommunistiese Pole.
Sedert ek in 1948 uit ’n krygsgevangenekamp in Brittanje vrygelaat is, het ek in Wes-Duitsland gewoon. Toe ek uiteindelik daarin geslaag het om uit te vind waar my ouers nou gewoon het, het ek te hore gekom dat my pa nou in die greep van veelvuldige sklerose was. Ek het besluit om hom na Wes-Duitsland te kry waar hy ordentlike mediese behandeling kon ontvang. Maar ná ek maande daarvoor gewag het, is my aansoek vir ’n Sowjet-visum afgekeur op grond van “politieke oorwegings” – vermoedelik omdat, as ’n krygsgevangene, ek vier jaar in Engeland deurgebring het.
In Mei 1951 het ek probeer om in Oos-Berlyn in te glip om my ouers te besoek, maar ek is by die grens voorgekeer en teruggestuur met my paspoort waarop daar gestempel was: “Onwettige oor-grenskruising”.
Nou, so omtrent vier maande later, het ek weer probeer en dié keer was ek suksesvol. Ek het geweet as hulle my weer ’n keer sou vang terwyl ek probeer het om uit te kom, na ’n ongerapporteerde verblyf van verskeie dae in die Sowjet-sone, dit iets baie ergers as ’n tjap op my paspoort sou wees.
Ek was redelik vol hoop dat ek sou kon terugkeer Wes-Duitsland toe, want ek het ’n volledige kaart gehad wat my broer vir my geteken het. Hierop het hy vir my presies die gekamoefleerde posisies van die grenswagte aangeteken, die ure aangedui wanneer die poste onbeman sou wees, en verskeie terreinbakens uitgewys, soos die hoë skoorstene van ’n hele paar fabrieke naby die grens.
My horlosie het gewys dat dit elfuur was. Dit was tyd om te gaan.
Ek het twee ure lank op ’n verlate pad geloop. Toe daar ’n gehuggie in sig gekom het, het ek skerp regs gedraai, en ’n paar minute later die woud wat tot by die grens gestrek het, binnegeloop. Ek het op my hurke gaan sit en ’n vuurhoutjie aangesteek om vir ’n laaste keer na die kaart te kyk. Toe het ek dit in my sak geprop en aangestap. Elke nou en dan, ná ’n paar minute, het ek stil gaan staan om te luister, om seker te maak dat die ritselende geluide maar slegs die wind en die blare was. Ek het gou by die pad aangekom wat die Ooste van die Weste geskei het.
Toe het ’n stem in Russies geskreeu: “Stoi.” (“Stop”).
Ek het op die grond neergeval en ’n paar treë weggerol, steierend op my voete gekom, en laat vat. ’n Masjiengeweer het geratel, en twee wit ligfakkels het bokant my kop oopgemaak. Toe die geskietery bedaar het, het ek die vreesaanjaende geluide van honde met hulle ore in die nek agter my gehoor. Toe het iets my teen die rug gestamp sodat ek daar kop eerste tussen ’n klomp bossies te lande gekom het. Toe ek my kop opgelig het, het ek in die hygende kake van ’n Duitse herdershond vasgekyk.
Twee Russiese soldate het my op my voete gepluk. Terwyl die een die warm loop van ’n masjiengeweer onder my ken gehou het, het die ander my sakke leeggemaak. Hulle het my hande vasgemaak en met my deur die woud aanmarsjeer. Skielik het my bloed gestol – ek het die kaart onthou!
Daardie nag het ek op en af in ’n koue kelderkamer met gegrendelde vensters geloop, terwyl ek myself verwens het dat ek nie dié stukkie papier vernietig het nie. Ek het gevoel dat dit sekerlik vir die Russe afdoende bewys sou wees dat ek ’n spioen moes wees.
Vroeg die volgende oggend het twee wagte my met stampe en stote die trappe op na ’n klein kantoortjie aangejaag. Agter ’n groot swart lessenaar het ’n offisier in die uniform van ’n majoor gesit. Die gehate rooi skouerlussies op sy baadjie het aangedui dat hy ’n lid van die Sowjetse veiligheidspolisie was.
“Goeie môre, klein spioentjie,” het hy met kille sarkasme gesê. “Het jy lekker geslaap?”
Ek was verras om in goeie Duits aangespreek te word, hoewel ek geweet het dat die Sowjetmagte gefynkam is vir manne wat vlot in Duits was om diens in Oos-Duitsland te doen. Maar die majoor se taktiek was Russies genoeg: Die minagting in die woorde “klein spioentjie”, die veronderstelling dat ek skuldig was, en die klaarblyklike verwagting dat ek gou met die volle waarheid na vore sou kom.
“Ek is nie ’n spioen nie,” het ek geprotesteer.
“Ek het jou nie gevra wat jou professie is nie, klein spioentjie, maar of jy goed geslaap het. So, jy het vier maande gelede die grens onwettig oorgesteek. Vertel my, asseblief, wat jy hierdie keer probeer uitvind het?”
“Niks,” het ek geantwoord. “Ek het slegs my ouers besoek.”
“En waar woon hulle?”
“Nee, nee, ek gaan nie sê nie.”
“Ons het maniere om uit te vind,” het die majoor gesê.
Hy het my paspoort deurgeblaai. “So, ek sien jy is in Fichtenhorst gebore?” Vir ’n oomblik het hy my skerp aangekyk, my paspoort toegemaak, en toe die handgetekende kaart opgetel.
“Dis netjies geteken. Paaie, dorpies, ons wagte se posisies, selfs die plekke waar sommige groot fabrieke is. Hoeveel betaal die Amerikaners jou vir so ’n gawe skets?”
Ek het stilgebly. Ek het besef dat my verduideliking maar power sou klink.
“Nou ja, kleine spioentjie,” het hy my toegesnou. “Miskien sal jy in Siberië praat. Wagte, kom vat hom weg.”
’n Doodsangs het my omklem met die aanhoor van die vreesaanjaende woord “Siberië”. Ek was doodmoeg en honger, maar ten spyte van my vrees, was ek nie lank in my sel nie voor ek ingesluimer het. Ek kan nie sê hoe lank ek geslaap het nie toe die wagte my wakkergemaak en weer na die majoor toe geneem het. Hy het ’n sigaret aangesteek en stip na my gekyk.
“Ons het die inligting op jou paspoort nagegaan. Dis alles leuens. Nou weet ons jy is ’n spioen. Jy beter nou begin praat.”
Ek was verbysterd. “Ek het geen rede om te lieg nie,” het ek teruggekap.
“Ons sal daaroor moet sien. Hoe lank het jy in Fichtenhorst gewoon?”
“Vir die eerste dertien jaar van my lewe.”
“Nou maar goed, vertel ons van Fichtenhorst. Dit is so dat ons die dorp ken.” Hy het sy oë toegemaak en teruggeleun in sy stoel.
Ek het van ons dorp wat aan die oostekant van die Oderrivier is, gepraat, en ook van die ou kerk tussen die lemmetjiebome. Ek het hom vertel hoe ons boerseuns saans die perde by die rivierwal afgewas het. Ek het oor die dorpspriester gepraat, en van die plaaslike onderwyser se tekortkominge, en van my ouma wat ’n groot plaas gehad het – haar goeie dade het van haar ’n geliefde persoon gemaak.
Terwyl ek gepraat het, het die majoor se gesig ’n houtmasker gebly. Toe ek gestop het, het hy sy oë oopgemaak en gevra: “Dan het jy ook seker vir Wolfgang Leuters, Magda Furst en Walter Korb geken?”
Ek het gewonder watter duiwelse spel hy besig was om met my te speel. Ek kon nie sulke mense in my tyd in die dorp onthou nie.
“Of die boer Stolpel – Ignaz Stolpel?” het hy weer aangegaan.
“Ja, ek het hom geken. Ken jy hom, Majoor?”
“Bly stil,” sy stem was kras. “Ek vra die vrae. Vertel my wat jy weet van Stolpel.”
“Goed, hy was die armste boer in Fichtenhorst. Sy grond was so sleg dat selfs die onkruit nie wou groei nie. Almal was jammer vir hom, want hy het so hard gewerk. Hy het nooit gekla nie, en hy was te trots om bystand te aanvaar. Frau Stolpel het elke dag hard op die landerye gewerk, en so ook Josef – dit was hul seun. Sy pa het die seun hard gedryf – net so hard soos hy homself gestoot het. Niemand het gedink dit was onregverdig nie. Dit was maar die lot van die meeste seuns op die dorp. Toe hy sestien jaar oud geword het, het Josef die huis verlaat. Die mense het gesê dat hy suid na Tsjeggo-Slowakye gegaan het, maar niemand was seker daaroor nie.”
Ek het ’n rukkie stilgebly terwyl ek onthou het hoe jammer ons almal vir die Stolpels gevoel het. “Gaan aan,” het die majoor beveel.
Ek het hom vertel hoe die arme boer verander het na hy sy seun verloor het. Hy het teen die dorp gedraai, geweier om selfs die misdiens by te woon, en sy vrou verbied om te gaan. Die mense het gesê dat op Sondae, wanneer die klokke gelui het, sy bitterlik geween het, want sy was diep godsdienstig.
“Hoekom wou hy haar nie laat gaan nie?” het die majoor gevra.
“Hulle het gesê dat sy die seun se kant gekies het, en dat dit Stolpel bitter gemaak het. Hy wou haar nie toelaat om met mense te praat nie. Twee jaar na haar seun weggeloop het, het mevrou Stolpel gesterf. Haar man het in sy werksklere na die begrafnis toe gegaan. Toe het hy teruggekeer na sy landerye toe, en tot laat daardie aand gewerk. Hy het stiller en vyandiger as voorheen geword.”
Ek het ’n oomblik stilgebly. “Wil jy hê ek moet aangaan, Majoor?”
“Ja.”
Ek het hom vertel dat my ouma die vereensaamde man wou help. Sy het hom ’n goeie stukkie grond aangebied in ruil vir sy barre land, maar hy het net sy kop geskud en verder aangegaan met sy werk. En toe het hulle hom eendag daar gevind het waar hy geval het. Hulle het hom inderhaas na die nabygeleë dorp se hospitaal geneem. Hy het ’n beroerte aanval gehad. Sy plaas is op ’n vendusie verkoop, maar dit het nie eers genoeg geld ingebring om sy hospitaalkoste te dek nie.
“Toe dit lente geword het, het hy teruggekeer,” het ek voortgegaan. “My ouma het hom raakgeloop waar hy op sy ou plaas rondgedwaal het, en hom teruggelei na haar huis toe. Sy het die ou man ’n kamer gegee en na hom omgesien. Hy het selde gepraat, nie eers om haar te bedank nie, maar hy het alles in sy vermoë gedoen om sy daaglikse brood te verdien.
“Deur my oë, die oë van ’n seun, het hy baie oud gelyk met sy wit hare en waggelende skrede. Aan die begin was ek ’n bietjie bang vir hom. Toe op ’n dag, toe ek probeer het om my eerste visstok te maak en ’n gemors daarvan gemaak het, het hy dit uit my hande geneem. Hy het dit besonder knaphandig reggemaak, en dit aan my teruggegee. Dit het hy alles gedoen sonder om ’n woord te sê, maar tog met ’n sagmoedigheid wat my vrees weggeneem het. Daarna was daar ’n onuitgesproke, stilswyende vriendskap tussen ons.
“Toe hy oorlede is, het my ouma sy vrou se gebedeboek boek gevind wat aan die binnekant van sy matras vasgewerk was. Binne in was ’n gekrapte nota: ‘Pa, ek gaan nou weg en ek sal nooit weer terugkom nie. Ek gaan weg, want Pa het my nie lief nie. Wees asseblief goed vir Ma.’ Dit was geteken: ‘Josef ’.
“Glo jy nou dat ek van Fichtenhorst afkomstig is?” Ek was klaar en ’n bietjie verleë, want ek het myself toegelaat om ’n bietjie deurmekaar aan te hou praat oor die ou man.
Die majoor het nie geantwoord nie. “Gaan terug na jou sel toe,” het hy bars beveel. Toe ek omgedraai het om te gaan, het hy die kaart opgetel. Onthuts het ek besef dat hy my kans gegee het om te verduidelik waarom ek die inkriminerende stukkie papier gehad het – en daar was mense wat gevonnis is tot van vyf tot tien jaar dwangarbeid op gebrekkiger getuienis van spioenasie. Ek het in sy strik getrap. Die feit dat hy nie die kaart genoem het nie, was genoeg vir my om te glo dat hy klaar sy besluit geneem het.
Verdwaas deur uitputting en wanhoop, het ek deur die nag geslaap. Vroeg die volgende oggend het ’n wag my wakkergemaak met: “Maak jouself reg.”
So, die oomblik het aangebreek. Ek was verslae en vol vertwyfeling.
“Ons gaan jou na die Westerse gebied neem,” het die wag gesê.
Terwyl ek ’n uur lank tussen die twee wagte gestap het, het ek die hele tyd verwag dat ons gaan terugdraai. Ek was seker dat dit een of ander wrede poets was. Toe hulle my papiere aan my teruggegee het, en vir my gesê het om die grenslyn na Wes-Duitsland oor te steek, kon ek hulle nog nie heeltemal glo nie.
“Jy is gelukkig,” het een van hulle, nie juis onvriendelik, toegevoeg.
Hy was só reg. Eers na ek in my paspoort gekyk het, het ek daar ’n nuwe stempel gesien: “Tweede onwettige oor-grenskruising”.
Dit was geteken: “Majoor Josef Stolpel”.
From the Ends of the Earth
Boris Begichev, a good-natured, bold and intelligent young Russian who knew English, spent the year 1929 as an assistant operator at the radio station set up by the Soviet government on Franz Josef Land, about 700 miles from the North Pole.
Life became deadly monotonous there – until one day in October, when the following amazing message came over the airwaves: ‘This is from the American expedition in the Antarctic. … Repeat your signals. … Where are you? … That means you’re near the North Pole. We’re not far from the South Pole. This is perhaps the longest shortwave radio communication in history. I will try to reach you again. My name is John Tenner. What is yours?’
Boris Begichev could hardly believe that he had received a message from such a distance, but twice – later in the autumn – he again exchanged greetings with Tenner. Then, on 31 December, Begichev again caught the friendly signal from the Americans in the Antarctic.
Tenner told Begichev that he lived in San Francisco. The Russian asked him about Jack London, whose stories he knew almost by heart. Tenner said that he, like Jack, had grown up on the Oakdale waterfront, and that he too loved London’s tales. Begichev said he would like to visit the United States, and Tenner invited him to San Francisco.
‘To identify yourself,’ John Tenner said, ‘start your conversation when you call me by saying: “Is it true that you’ve read Jack London’s Scarlet Plague eleven times?”’
‘OK, that will be the password,’ Begichev replied.
~
During the Second World War, Boris Begichev became an officer in the Russian Army. He hated Stalin’s tyranny, however, and he deserted with General Vlassov and joined the Russian Army of Liberation, which fought against the Communists. In the spring of 1945, after Germany’s collapse, his unit retreated westward, hoping to find refuge with the American forces. Boris soon learned, however, that the Americans, fulfilling one of the agreements made with Stalin at Yalta, were handing over Army of Liberation escapees to the Red Army. He knew very well that being caught meant either death or a concentration camp.
News soon came that General Vlassov had been captured, and that they were surrounded by Soviet tanks. From then on, it was every man for himself. Begichev fled westward, alone, walking by night and hiding during the day. At dusk one evening, he came upon an American tank stopped on an old lumber road in a forest. A sergeant standing beside the tank said: ‘Are you Russian?’
‘Yes,’ Begichev answered, and explained that he was fleeing from the Communist troops. Just then two Soviet military police drove up in a car. The American tank captain asked them, in sign language, whether they would take the escapee with them. The Soviet policemen made it plain that they would be glad to do so. One of them drew his pistol, and said to Begichev: ‘Get in the car.’
As Begichev was about to obey, he heard the American sergeant say: ‘Captain Tenner, what’s wrong with the Russians? A lot of them don’t seem to like each other.’
The captain shrugged: ‘Who can understand the Russians?’
The Soviet military policeman aimed his pistol at Begichev, and shouted: ‘Get into the car.’
Without taking his eyes from the weapon, Begichev said in English: ‘Is it true, Captain Tenner, that you have read Jack London’s The Scarlet Plague eleven times?’
Tenner stared at him for a second, then said brusquely to the military policeman: ‘Nyet – I’ll take charge of this man.’ He motioned to Begichev, and said: ‘In – quick.’ Tenner and the sergeant followed Boris into the tank, and slammed the turret shut.
While the tank rolled off, Begichev explained to Captain Tenner why he was fleeing from the ‘Scarlet Plague’ of communism.
Finally Tenner said: ‘Let’s stop here.’ He smiled, handed Begichev a carton of cigarettes, and said: ‘Mr Begichev, we must turn back now. I think you can make it safely from here. If you ever come to the United States, don’t forget to look me up.’ The two men shook hands, and Begichev struck off through the woods.
Begichev succeeded in escaping, for I saw him in Rome a year later, and he told me this story. I do not know, however, whether he made it to the United States.
