Oorlog, Skilderagtige Ou Skobbejak van die Kaokoveld

Uit No Outspan
deur Deneys Reitz

Oorlog het van ons koms geweet lank voordat ons by sy stat ingery het. Sy verkenners het ons elke beweging dopgehou sedert ons uit Gauko-Otawi vertrek het – so het hy ons later vertel.

Hy is steeds ’n rysige gestalte, lank en regop, hoewel hy na aan tagtig moet wees. Streng gesproke is hy glad nie ’n Herero nie, want sy pa was die eens bekende “Betchuana Tom” wat as die wapendraer van Green, die beroemde olifantjagter, opgetree het. Sy ma egter, was ’n Herero, en hy het homself as een beskou.

Met ons aankoms het Oorlog met omtrent dertig volgelinge, meestal sy seuns, ons ingewag. Hulle het Europese kleredrag aangehad, want die Herero’s maak ’n punt daarvan om soos ’n witman aan te trek as ’n teken van hulle superieure status verhewe bo die stamme wat diervelle gedra het. Hulle het geen moeite ontsien om geskikte klere aan te skaf nie. Hulle het dit uit Angola smokkel, of hulle het driehonderd myl oos na die sendingstasies in Ovamboland gegaan om dit daar te gaan koop.

Origens het ek ’n interessante tyd ervaar deur ou Oorlog te bestudeer en iets van sy verlede uit hom te onttrek. Dit het geblyk dat hy as ’n seun vir Green in sy olifantjagtogte na die binneland vergesel het. Daarna het hy by die Dorslandtrekkers aangesluit as ’n gids deur die Kalahari, en het hy toe die grusame skouspel van dié rampspoedige gebeure aanskou. Saam met die oorlewendes het hy na Angola toe gegaan. Hy het in verskeie inboorlingkampanjes gedien, en die Portuguese wat sy heldhaftigheid en bekwaamheid waargeneem het (so sê Oorlog), het hom in bevel van twee oorlogvoerende stamme aangestel.

As bevelvoerder was hy vir baie jare in verskeie oorloë betrokke. Slegs sy reputasie het hierby gebaat en hy het gesê dat die meeste van sy krygers gesneuwel het en dat hy in onguns verval het. Sy weergawe was dat hy in die geveg teen die Konyama-stam, ernstig verwond is – hy het my die littekens gewys – en met sy terugkoms, voordat sy wonde genees het, is hy beveel om, met wat oorgebly het van sy vegters, na Mossamedes te marsjeer, om van daar per boot met die kus op te vaar vir ’n verdere veldtog by Loando.

Hy het gesê dat hy geweier het, waarop die Portuguese toe ’n prys op sy kop gesit het. Hy het toe suidwaarts na die Kaokoveld toe uitgewyk.

Die storie het egter ’n ander kant, want toe ek die volgende jaar Angola besoek het, het die Portuguese my vertel dat dit heeltemal waar was dat hulle hom per skip met die kus op sou stuur, maar dit was nie om in Loando te gaan oorlog maak nie, maar na die Eiland van St Thomas waar hulle van plan was om hom lewenslank in die tronk op te sluit weens sy rowery en die moorde wat hy gepleeg het. Hoe dit ook al sy, Oorlog is ’n skilderagtige ou skobbejak en hoewel hy so onlangs as 1917 uit Angola gevlug het, het hy homself gevestig as die oppergesag van hierdie landstreek. Hy het ’n groep Herero’s om hom versamel wat onwankelbaar lojaal is teenoor hom. Selfs Thomas by Gauko-Otawi en Langman en Herman so ver suid as Khairos aanvaar sy opperheerskappy, en is vrekbang vir hom.

Hy het my vertel dat hy vir hom ’n vrou gevat het uit elke stam binne sy bereik aan beide kante van die Kunene. Hy het gesê dat vrouens altyd jaloers is op mekaar, en wanneer daar ’n komplot teen hom gesmee word, hy dit verseker van een van hulle sal hoor.

Verder het hy glo omtrent vyftig seuns wat nog leef en ’n verdere vyftig of sestig van wie hy nie weet nie en ten minste dertig wat reeds gesterf het. Ek het hom gevra hoeveel dogters hy het, waarop hy heel minagtend gesê het dat niemand ooit die moeite doen om dogters te tel nie.

Aangesien hy baie van sy tyd saam met die Boere van Angola deurgebring het, het hy Afrikaans vlot gepraat soos baie van sy seuns na wie hy, as gevolg hiervan, verwys het as die “oorlamse volk” bedoelende die “verligte mense”.