Nadraai van die Eerste Wêreldoorlog
Uit Trekking On
deur Deneys Reitz
Ons het Hogmanay Nicht (Oujaarsdagnag) gevier op die oproerige en lawaaierige manier soos vereis deur die reglementêre tradisie van die Skotse Fusiliers. Die volgende oggend, met ’n verskriklike hoofpyn, het ek saam met ’n doedelsakorkes die rondtes gedoen om by die menasiekamers van al vier die kompanie-eenhede ’n glasie te klink.
Die eerste twee weke van 1919 het ek deurgebring deur aandag te gee aan my pligte en om deur die Duitse platteland te ry wat oortrek was met sneeu.
Die vooruitsig egter om die res van die winter in hierdie droewige omgewing deur te bring, was heel onaantreklik, en nou dat die opwinding van oorlog weg was, het reaksie ingetree. Ek was gretig om na Suid-Afrika toe terug te keer. Ek het aansoek gedoen vir verlof om na Londen te gaan met die doel om te demobiliseer, en met die hulp van generaal Fisher is my versoek toegestaan.
Die oorlog was vir my verskriklik maar nogtans nie vernederend nie, en ek het daar vertrek met ’n hoër, en nie ’n laer, opinie van my medemens. My vernaamste herinnering is van hegte vriendskapsbande, en van miljoene manne aan beide kante wat gedoen het wat hulle gedink het hulle moes doen sonder om die skurke te word soos sommige skrywers beweer het.
Ek het gou uitgevind dat dit makliker was om by die Britse weermag aan te sluit as om daaruit ontslaan te word, en vir weke lank het ek met veelvuldige besoeke die gange van die Oorlogskantore platgeloop, saam met honderde ander wat almal tevergeefs probeer het om hulle demobilariseringspapiere te kry.
Gedurende die tussenposes wanneer ek nie die gesaghebbende magte lastig geval het nie, het ek verskeie kere generaal Botha en generaal Smuts besoek. Hulle was besig met voorbereidings om die Vredeskonferensie by Versailles by te woon.
Dit was juis die rede waarom generaal Botha so pas uit Suid-Afrika daar aangekom het. Hy het siek en vermoeid gelyk. Die langdurige ooreising het sy tol geëis. Die wete dat so baie van sy eie mense sy optredes misverstaan het, en hom as 'n vyand beskou het, was besig om sy hart te breek.
Hy het aan my gesê dat, in die onthou daarvan hoe ons die bitterheid van nederlaag in vervloë dae gesmaak het, en hoe die wroeging versag is deur grootmoedige vredestermes, hy en generaal Smuts ’n verdrag teëgestaan het wat die Duitsers ’n gebroke nasie sou laat.
Oor die toestand van Suid-Afrika het hy met weemoed gepraat. Hy het gesê dat bekrompe mense nog steeds ’n meedoënlose rassistiese veldtog gevoer het. Dit het die nasie verdeel het, en ’n verenigde nasie was nog ver in die verskiet.
Kort na sy terugkeer Suid-Afrika toe, het hy gesterf, en ek het hom nooit weer gesien nie. Hy was die eerbaarste en mees innemende man wat ek ooit geken het.
Sedert daardie nag van die geveg by Spioenkop, agtien jaar gelede, was ek sy volgeling, en in Suid-Afrika bewandel ons, wat sy geloof navolg, nog steeds die pad wat hy vir ons aangedui het.
Next →
← Previous
