Vader en Seun: Op Reis met Britse Parlementariërs
Uit No Outspan
deur Deneys Reitz
Ons het interessante metgeselle gehad, en die uitgerekte ure wat ons aan boord van die amptelike trein deurgebring het, het gou verbygegaan met besprekings, debatte en lesings.
Hier het my pa uitgeblink. Dit het nie saak gemaak hoe wyd die omvang van die onderwerp gestrek het nie, hy het hom deeglik laat geld, en die onderwerp van elke gesprek opgetooi met sy onuitputlike voorraad algemene kennis. En wat Suid-Afrika betref het, het hy met gesag gepraat oor enige fase van die geskiedenis en die ekonomiese omstandighede van daardie tyd. Te oordeel aan die manier wat sy toehoorders notas gemaak het, dink ek dat die grootste gedeelte van die inligting wat hulle met hulle saam teruggeneem het, was wat hy hulle van voorsien het deur die loop van ons reise.
Hy het ook oor ’n skerp humorsin beskik, en dikwels het hy sy waarnemings afgesluit met ’n gevatte vertelling om sy bedoeling te illustreer. By Pretoria, na ’n dag waarin hy ons gaste die Uniegebou en ander plekke gewys het, wat Paul Kruger se ou huis ingesluit het, het die besprekings daardie aand verstaanbaar genoeg ook gegaan oor die dae voor die Anglo Boere-oorlog toe my pa die staatsekretaris van Transvaal was. Hy het ons ’n lewendige beskrywing gegee van Paul Kruger en die tydperk waarin hy gelewe het: van sy reusagtige fisiese krag, sy stoere persoonlikheid, en die eenvoud van sy lewenswyse.
Om iets van Paul Kruger se lewenswyse te demonstreer, het my pa vertel dat hulle kort voor die uitbreek van vyandigheid in 1899 ’n belangrike kabinetsvergadering gehou het om die naderende krisis te bespreek. Te midde van die beraadslagings is die deur skielik oopgeruk en ’n swart bediende het uitasem ingebars en ten aanhore van die hele raadskamer uitgebasuin: “Baas, baas, die ou mevrou sê dat jy dadelik moet kom, want iemand het die biltong in die agterplaas van die wasgoeddraad af gesteel.” Toe hy dit hoor, het Paul Kruger dadelik opgespring, sy pluiskeil op sy kop gedruk, en sonder ’n verdere woord aan sy kollegas, uitgestorm om die huishoudelike tragedie van nader te ondersoek; en dit was die laaste wat hulle van hom gesien het tot die volgende oggend.
Terwyl ons oor daardie tye gesels het, is die naam van Joseph Chamberlain onvermydelik genoem. Dit was hy wat die amptelike verslae van die Britse regering aan Transvaal neergepen het en wat tot die oorlog gelei het. My pa moes daarop antwoord, en hulle korrespondensie het in toenemende mate venyniger geword.
Ek onthou hoe hy van die kantoor af teruggekeer het huis toe en woedend uitgevaar het teen mnr. Chamberlain en dit waarmee hy besig was, sodat ek en my broers Chamberlain beskou het as ’n soort van Korsikaanse bullebak. In beide republieke is hy verfoei en is hy beskou as die man wat verantwoordelik was vir die rampspoed wat ons getref het.
My pa het uitgebrei oor Chamberlain se ongeregtigheid tot party van die Britse afgevaardigdes begin het om vir hulle man van die ander kant af in die bresse te tree. Dit het tot ’n ietwat ongemaklike argument gelei, en so het dit gekom dat my pa die spanning ’n bietjie ontlont het. Hy het gesê: “Menere, ek moet julle van die ander mnr. Chamberlain vertel,” en hy het voortgegaan om aan hulle te vertel dat benewens die koloniale sekretaris, daar ’n man was wat ’n gewilde boereraat vervaardig het met die naam van Chamberlain se Hoesmiddel. Die Boere was onder die indruk dat die verkoper van die gepatenteerde medisyne en die skrywer van die heersugtige verslae een en dieselfde persoon was, en hy het ’n ou burger aan president Kruger hoor sê: “Chamberlain se politiek is verdomp sleg, maar ons moet erken dat sy hoesdruppels baie goed is.” Hierdie grap het almal hartlike laat lag, en daarna het die geselskap heelwat rustiger verloop.
Next →
← Previous
